Tạp chí nội thất cao cấp| Adorn Museum

CHIẾU TATAMI

LINH HỒN CỦA NGÔI NHÀ NHẬT

Khi xây nhà hoặc chọn hộ chung cư, hầu như người Nhật nào cũng ao ước có một căn phòng kiểu Nhật với các vật dụng truyền thống như chiếu Tatami, cửa giấy,. Những căn phòng chiếu Tatami thoáng đãng, mang hương thơm dịu nhẹ và vẻ đẹp tinh tế, trang nhã đặc trưng luôn là niềm tự hào của gia chủ. Chiếu Tatami như một loại thảm sàn và là “linh hồn” trong mỗi ngôi nhà người Nhật. Nó là một phần không thể thiếu trong thiết kế nội thất. Vậy loại chiếu này có đặc điểm như thế nào? Bạn hãy cùng Adorn Museum theo dõi bài viết dưới đây nhé!

1. Tatami từ vật dụng quyền quý đến "người bạn của trăm nhà"

Ra đời từ thời Cổ đại, tên gọi "Tatami" (畳) có nguồn gốc từ động từ "Tatamu" với ý nghĩa là "gấp", "xếp", được dùng chỉ chung những vật mỏng dùng để lót, trải, có thể xếp lại được. Chúng bắt đầu mang những đặc điểm của Tatami hiện đại là vào thời kì Heian (794 – 1185), khi những chiếc chiếu được gia tăng độ dày và được để cố định trên sàn, với công dụng chính là lót chỗ ngủ cho Thiên hoàng và các nhân vật quyền cao chức trọng.

Bước sang thời kì Muromachi (1336 – 1573), kiến trúc nhà ở thay đổi, Tatami bắt đầu được dùng để lót toàn bộ bề mặt sàn. Phòng lót Tatami cũng được sử dụng để tổ chức những nghi lễ trang trọng như Trà đạo, kéo theo sự ra đời của những quy tắc ứng xử khi ngồi trên chiếu như kiểu ngồi chính tọa. Tuy nhiên những tầng lớp dưới Samurai thì không có được "vinh dự" bước vào những căn phòng đó, họ chỉ được sử dụng các loại chiếu mỏng, rơm khô để trải chỗ ngủ của mình.

Đến thời kì Edo (1603 – 1868), Tatami bắt đầu tạo nên "cơn sốt" trong tầng lớp bình dân, lan tỏa đến cả vùng thôn quê, và dần trở thành một biểu tượng văn hóa của quốc dân Nhật Bản. Từ sau cải cách Minh Trị đến nay, tuy Tatami dần trở nên vắng bóng trong các căn nhà theo lối Âu hiện đại, nhưng những căn phòng lót chiếu Tatami (được gọi là Washitsu) vẫn được coi là căn phòng Nhật điển hình, và việc sở hữu một phòng Washitsu trong nhà cũng chính là niềm tự hào của gia chủ.

2. Cấu tạo của chiếu Tatami

Một chiếc chiếu Tatami gồm có 3 bộ phận: lõi chiếu (畳床), bao chiếu (畳表), và viền chiếu (縁).

Lõi chiếu: được bện bằng rơm khô, dày khoảng 5cm. Những năm gần đây do việc thu mua rơm trở nên khó khăn, các công đoạn gia công phức tạp, hơn nữa chiếu làm từ rơm cũng khá nặng, dễ sản sinh ve bét, nấm mốc nên người ta chuyển sang sử dụng ván ép nhân tạo, nhựa styrofoam.

Bao chiếu: khá mỏng, được đan từ cỏ Igusa (cỏ bấc đèn) hoặc cói, được dùng để bao bên ngoài. Bao chiếu có thể sử dụng cả 2 mặt, sau khoảng 3 – 5 năm thì người ta sẽ trở mặt trong ra để sử dụng như một chiếc chiếu mới. Khi cả 2 mặt đều đã dơ hoặc trầy xước, có thể thay bao chiếu mới và giữ nguyên phần lõi bên trong.

Mép chiếu: dùng để nối 2 bộ phận trên lại với nhau, được làm từ sợi bông, sợi lanh, tơ lụa. Nhiều mép chiếu còn được nhuộm màu sắc và in hoa văn để tạo vẻ đẹp khác biệt cho căn phòng.

Tatami cũng được dùng làm đơn vị để tính diện tích phòng, đi sau số đếm và được đọc là "jou". Một chiếc Tatami tiêu biểu được tính theo chuẩn Kyoto sẽ có chiều dài 1,910m, chiều rộng 0,955m (1,82405m2). Tùy theo căn phòng rộng 4 chiếu, 6 chiếu hay 8 chiếu mà ta có thể ước lượng được diện tích phòng, trong ảnh là phòng 6 chiếu.

3. Những đặc tính ưu việt

Chiếu Tatami cho cảm giác êm ái

Tại sao Tatami lại được người Nhật và cả thế giới sử dụng nhiều đến vậy? Những đặc tính tuyệt vời của Tatami sẽ là câu trả lời hợp lý nhất cho câu hỏi này. Do được làm từ rơm khô ép vào nhau hay loại cỏ “siêu mềm” Igusa nên Tatami có khả năng đàn hồi tốt. Tạo cảm giác êm ái khi đi trên đó, đặc biệt phù hợp cho những gia đình có người già hay trẻ nhỏ. Tatami mang lại cho người dùng cảm giác như đang bước đi trên thảm cỏ xanh. Bạn sẽ thấy cảm giác vừa mềm mại và dịu êm bởi chất liệu tự nhiên đặc trưng.

Tatami ấm vào mùa đông, mát vào mùa hè

Người Nhật có thói quen bỏ dép khi vào nhà, và Tatami đáp ứng được nhu cầu đó kể cả trời lạnh hay nóng bức. Chúng có khả năng cách nhiệt tốt, thích hợp cho việc đi chân không dép, ngồi hay nằm trên đó. Vì được làm hoàn toàn từ thiên nhiên, các sợi rơm trao đổi khí và ẩm với môi trường xung quanh, giúp cho chiếu Tatami mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Còn gì tuyệt vời hơn khi sở hữu một tấm chiếu Tatami tưởng chừng đơn giản nhưng lại mang vẻ đẹp tinh tế, trang nhã, phù hợp cho các hoạt động như tiếp khách, vui chơi, sinh hoạt,…và lại khá an toàn. Bởi lõi rơm bên trong chiếu được bện chặt thành lớp dày, bao chiếu lại có hơi ẩm nên chiếu khá khó cháy, lửa không dễ bị lan rộng.

Trang trí cho ngôi nhà

Chiếc chiếu Tatami khiến cho căn phòng thoáng đãng, mang vẻ đẹp tinh tế, trang nhã, luôn là niềm tự hào của gia chủ và là “người bạn” không thể thiếu của những ngôi nhà Nhật. Ngày nay, chiếu Tatami được sử dụng không chỉ ở Nhật mà còn ở nhiều nước trên thế giới. Trong đó phải kể đến Việt Nam – đất nước có thói quen sử dụng chiếu từ bao đời nay. Chiếu Tatami mang đến cho những ngôi nhà Việt sự đơn giản, tinh tế. Đặc biệt nó có chất liệu tự nhiên mát mẻ, phù hợp với thời tiết khí hậu của người Việt.

4. Cảm nhận công dụng chiếu Tatami bằng 4 giác quan

Về thị giác: Căn phòng chiếu Tatami luôn có tầm nhìn thấp. Trong Washitsu, người Nhật không dùng các loại ghế có chân mà sẽ ngồi trên các tấm đệm Zabuton hoặc loại ghế dựa không chân được gọi là Zaisu. Các loại bàn hoặc bàn sưởi Kotatsu được sử dụng kèm theo cũng có thiết kế rất thấp. Những nghiên cứu chỉ ra rằng khi con người đứng ở những vị trí cao, tâm trạng họ sẽ dễ bị kích động, trong khi nếu ở vị trí thấp như trong không gian Washitsu thì sẽ có cảm giác an tâm, bình tĩnh hơn.

Về xúc giác: Một chiếc chiếu Tatami được cho là có thể hút trung bình 500cc hơi nước trong không khí, đến khi phòng ốc quá khô, lượng hơi nước này sẽ được giải phóng ra, giống như cơ chế hoạt động của một chiếc máy hút ẩm – phun ẩm tự nhiên. Ngoài ra, tính khó truyền nhiệt nhờ độ dày của chiếu giúp Tatami có đặc trưng là mùa hè không nóng và mùa đông không lạnh. Đây chính là “bảo bối thần kì” để người Nhật có thể tận hưởng khí hậu 4 mùa một cách thoải mái hơn.

Về khứu giác: Tatami có khả năng hấp thu khí NO2 – chất gây ô nhiễm không khí, giữ cho không khí trong lành. Chiếm 20% trong thành phần hương thơm của cỏ Igusa là phytoncide, một chất kháng sinh có tác dụng sát khuẩn và ổn định cảm xúc, giúp cho đầu óc thư thái giống như khi được tắm mình giữa thiên nhiên.